Europese Commissie stelt maatregelen voor ter versterking van de Europese defensieparaatheid
Op 19 maart 2025 presenteerde de Europese Commissie het Witboek Paraatheid 2030. Hierin wordt een toekomstvisie geschetst voor het versterken van de Europese defensiegereedheid.
Een belangrijk onderdeel van deze strategie is het zogenoemde omnibuspakket defensieparaatheid. Met dit wetgevingspakket wil de Commissie administratieve belemmeringen wegnemen, investeringen in defensiecapaciteiten versnellen en de defensie-industrie meer voorspelbaarheid bieden.
Het pakket omvat aanpassingen en verduidelijkingen in verschillende Europese wetgevingskaders. Daarmee beoogt de Commissie niet alleen snellere en effectievere vergunningverlening, maar ook ruimere toegang tot financiering en eenvoudiger grensoverschrijdende samenwerking.
Versimpeling en versnelling: kernmaatregelen uit het voorstel
De Commissie erkent dat bestaande Europese wetgeving ruimte biedt voor uitzonderingen bij projecten van publiek belang, waaronder defensie, maar dat deze ruimte niet altijd eenduidig wordt benut door lidstaten. Daarom worden onder andere de volgende maatregelen voorgesteld:
- Vergunningsprocedures: In de milieuwetgeving bestaan reeds derogatiemogelijkheden. De Commissie verduidelijkt nu expliciet dat defensieprojecten ook onder deze uitzonderingsregels vallen. Dit moet bijdragen aan snellere besluitvorming en rechtszekerheid.
- REACH-verordening: Lidstaten kunnen onder REACH al uitzonderingen toepassen ten behoeve van defensiebehoeften, maar doen dat nog beperkt. De Commissie wil deze uitzonderingsmogelijkheden verruimen en kondigt aan dat ‘defensieparaatheid’ als apart criterium zal worden opgenomen in de komende REACH-herziening.
- Staatssteunregels: Er komt meer duidelijkheid over de toepassing van bestaande EU-staatssteunregels op defensie-gerelateerde investeringen.
- Europees Defensiefonds (EDF): De administratieve lasten worden verminderd, de evaluatiecriteria versimpeld, en procedures voor beoordeling en betaling worden versneld. Ook wordt deelname van Oekraïense entiteiten aan het EDF gestroomlijnd.
- Toegang tot financiering: Binnen het InvestEU-programma worden de geschiktheidscriteria vereenvoudigd. Daarnaast worden richtsnoeren opgesteld over duurzame investeringen in defensie, en wordt verduidelijkt welke wapens binnen het kader voor duurzame financiering als ‘verboden’ gelden.
- Aanbestedingen: Door gezamenlijke aankopen aan te moedigen en drempelbedragen voor aanbestedingscontracten te verhogen, wil de Commissie grensoverschrijdende samenwerking tussen lidstaten bevorderen en versnellingsmogelijkheden bieden bij de levering van defensieproducten.
Relevantie voor Nederlandse provincies en gemeenten
Hoewel defensie primair een nationale bevoegdheid is, kunnen de voorgestelde maatregelen wel degelijk impact hebben op het provinciale en lokale niveau. Denk bijvoorbeeld aan:
- Vergunningsprocedures: Provincies en gemeenten zijn regelmatig betrokken bij ruimtelijke ordening en milieu-gerelateerde vergunningverlening. De voorgestelde versimpelingen en verduidelijkingen in milieuwetgeving kunnen leiden tot aanpassingen in de uitvoeringspraktijk en beleidsinterpretatie op provinciaal niveau.
- Financiering en steun: Via regionale samenwerkingen of innovatieclusters kunnen provincies en gemeenten betrokken zijn bij projecten die in aanmerking komen voor steun uit het EDF of InvestEU. Verduidelijkingen over staatssteunregels en duurzame investeringen bieden daarbij nieuwe kaders.
- Industrieel beleid: De voorstellen kunnen ook effect hebben op de regionale economie, zeker in gebieden waar defensie-gerelateerde industrie actief is. Provincies en gemeenten spelen een rol in het vestigingsklimaat en kunnen anticiperen op kansen of uitdagingen die voortkomen uit het pakket.
Vervolgproces en betrokkenheid
De Commissie heeft het voorstel inmiddels doorgestuurd naar het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. In de komende maanden vinden onderhandelingen plaats over de definitieve inhoud van het pakket. Zowel de Raad als het Parlement kunnen wijzigingen doorvoeren of onderdelen schrappen. Na politieke overeenstemming volgt implementatie in de nationale wetgevingen.
Door:
Leah Corsmit, Huis van de Nederlandse Provincies.
Bron:
Defence Readiness Omnibus – Publicatie Europese Commissie
