Betere uitvoering van EU-milieuregels essentieel voor gezondheid, economie én natuur
Op 10 juli 2025 publiceerde de Europese Commissie haar vierde Evaluatie van de Uitvoering van het Milieubeleid (Environmental Implementation Review, EIR). De evaluatie onderstreept het belang van een doeltreffende uitvoering van Europese milieuwetgeving voor de bescherming van de volksgezondheid, het stimuleren van economische groei en het waarborgen van een duurzaam milieu in de EU.
Voor Nederland biedt het rapport zowel erkenning voor goede prestaties als duidelijke aanbevelingen voor verbetering.
180 miljard euro per jaar: de prijs van niet-uitvoering
Volgens de Commissie leiden het niet-naleven van EU-milieuregels – zoals bij lucht- en waterkwaliteit, natuurbescherming en afvalbeheer – tot jaarlijkse kosten van circa 180 miljard euro in de EU. Dit is ongeveer 1% van het BBP van de Unie. Een betere uitvoering kan deze kosten aanzienlijk verlagen, zorgen voor eerlijke concurrentie in de interne markt én bijdragen aan de bescherming van gezondheid en biodiversiteit.
Nederland: koploper circulaire economie, zorgen om natuur en water
De EIR 2025 erkent Nederland als een voorloper op het gebied van circulaire economie. Met een circulariteitsgraad van 30,6% en de hoogste hulpbronnenproductiviteit binnen de EU (€5,46/kg), scoort Nederland hoog. Ook is het scheiden van organisch afval goed georganiseerd (90%), en heeft Nederland een sterke traditie in duurzaam aanbesteden, onder meer via het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (2022–2025).
Toch blijven er belangrijke aandachtspunten:
- Biodiversiteit onder druk: Meer dan 75% van de beschermde habitats en soorten verkeert in een ongunstige staat. De belangrijkste boosdoener is de intensievelandbouw, met name door stikstofdepositie en veranderingen in het waterregime (zoals ontwatering).
- Waterkwaliteit: De kwaliteit en beschikbaarheid van water staat onder druk door landgebruik en landbouw. Nutriënten uit mest en afvalstoffen beïnvloeden de ecologische toestand van grond- en oppervlaktewater.
- Beperkte bijdrage aan biologische landbouw: Slechts 4,44% van het landbouwareaal wordt gebruikt voor biologische landbouw, dat ligt ver onder het EU-gemiddelde van 10,5%.
- Gebrekkige biodiversiteitsstrategie: Nederland heeft geen nationale biodiversiteitsstrategie ingediend, in strijd met de internationale verplichtingen van het Kunming–Montreal-biodiversiteitskader.
- Governance en participatie: Hoewel toegang tot de rechter goed is geregeld, is er nog werk aan de winkel op het gebied van digitale toegankelijkheid van milieu-informatie en transparantie in milieueffectrapportages.
Investeringen noodzakelijk: 4,1 miljard euro per jaar
Om aan de milieudoelstellingen te voldoen, is er voor Nederland jaarlijks een extra investering van circa 4,1 miljard euronodig. Hiervan is €1,5 miljard gericht op de circulaire economie, €2,3 miljard op vervuilingspreventie en -beheersing, en €1 miljard op waterbeheer. Dit investeringsgat komt neer op 0,4% van het Nederlandse BBP, wat lager is dan het EU-gemiddelde van 0,77%.
De EU stelt jaarlijks gemiddeld €122 miljard beschikbaar voor milieudoelstellingen in alle lidstaten. De Commissie roept Nederland op om effectiever gebruik te maken van deze middelen. De EIR benadrukt bovendien het belang van regionale en lokale betrokkenheid bij de uitvoering van milieubeleid. Sinds 2017 vinden er nationale en regionale dialogen plaats over de EIR-uitkomsten, waaraan ook decentrale overheden actief deelnemen.
Conclusie
De vierde EIR toont aan dat milieuwetgeving niet alleen essentieel is voor de natuur en gezondheid, maar dat het ook economische kansen biedt. Nederland doet het op veel terreinen goed, maar moet extra inspanningen leveren op het gebied van biodiversiteit, waterkwaliteit en beleidsimplementatie.
Decentrale overheden spelen hierin een sleutelrol. Door de aanbevelingen uit de EIR te vertalen naar concreet beleid en samenwerking, kunnen zij bijdragen aan een groenere, gezondere en economisch veerkrachtige toekomst.
Bron:
Een betere tenuitvoerlegging van de milieuregels van de EU beschermt de menselijke gezondheid en ondersteunt de economische groei – Publicatie Europese Commissie
The Environmental Implementation Review – The Netherlands – Publicatie Europese Commissie
Door:
Leah Corsmit, Huis van de Nederlandse Provincies.
