Europa’s onafhankelijkheidsmoment: het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2026
De Europese Commissie heeft op 21 oktober jl. haar werkprogramma voor 2026 gepresenteerd, onder de titel “Europe’s Independence Moment”. Het werkprogramma van de Europese Commissie is een jaarlijks overzicht waarin de Commissie haar prioriteiten, geplande wetgevingsinitiatieven en beleidsacties voor het komende jaar presenteert, om de doelen van de EU te realiseren en het Europees Parlement, de lidstaten en het publiek hierover te informeren.
Europa staat voor complexe uitdagingen: geopolitieke spanningen, de oorlog in Oekraïne, economische onzekerheden, migratie, energietransitie en de effecten van klimaatverandering. In dit werkprogramma benadrukt de Commissie dat Europa haar eigen toekomst moet vormgeven, met een focus op veiligheid, economie, technologie, energie, sociale bescherming en milieu.
Kernprioriteiten van 2026
- Duurzame welvaart en concurrentiekracht
De Europese Commissie richt zich op het versterken van industrie en innovatie door middel van initiatieven zoals de European Innovation Act, bedoeld om het ondernemersklimaat en de kennisuitwisseling binnen Europa te verbeteren; de Industrial Accelerator Act, gericht op het ondersteunen van strategische sectoren en banen; en de Circular Economy Act, die het gebruik van hernieuwbare en circulaire producten stimuleert en de afhankelijkheid van kritische grondstoffen moet verminderen. Tegelijkertijd investeert de EU in schone technologieën, batterijproductie, elektrische mobiliteit en de eerste Europese kernfusiecentrales, met het doel energieonafhankelijkheid en technologische voorsprong te versterken.
Daarnaast worden plannen gepresenteerd voor het versterken van de digitale soevereiniteit via de Cloud and AI Development Act en de Quantum Act.
Een belangrijk aandachtspunt is het terugdringen van energieprijzen voor huishoudens en bedrijven, dat als prioriteit wordt genoemd om de concurrentiekracht en onafhankelijkheid te vergroten. Dit omvat onder andere voorstellen om de governance van de Energy Union te verbeteren, knelpunten weg te nemen, bureaucratie bij grensoverschrijdende energieprojecten te verminderen, en de veerkracht van het elektriciteitssysteem te versterken.
Tegelijkertijd probeert de Commissie de clean tech-markt in Europa te versnellen en de vraag en het aanbod van circulaire producten te stimuleren via de Circular Economy Act. De uitvoering van het Clean Industrial Deal moet worden versneld, onder meer door voorstellen voor publieke aanbestedingen die investeringen in Europa moeten bevorderen.
- Defensie en veiligheid
Europa probeert haar defensiecapaciteit te versterken via het Readiness 2030-kader en stimuleert gezamenlijke productie en innovatie. Instrumenten zoals SAFE zijn bedoeld om gezamenlijke inkoop te ondersteunen, de productie te verhogen en tekortkomingen in capaciteiten te verminderen. Hierbij wordt ook gekeken naar samenwerking met de Oekraïense defensiesector en de integratie daarvan in het Europese defensie-industrieprogramma. Tegelijkertijd worden regels voor de aankoop van defensie- en veiligheidssystemen vereenvoudigd om samenwerking en innovatie te vergemakkelijken en de kritische Europese defensie-industrie te ondersteunen.
Daarnaast zijn er initiatieven zoals de European Drone Defence Initiative, gericht op grensbewaking en technologische ontwikkeling binnen de defensiesector. Migratiebeheer wordt aangepakt via het Pact on Migration and Asylum, terwijl Frontex en Europol versterkte mandaten krijgen om grensbeveiliging, handhaving en de bescherming van burgers te verbeteren.
- Sociale bescherming en menselijk kapitaal
Met de Quality Jobs Act zorgt de Commissie dat werkgelegenheid aansluit bij de moderne economie, en het Fair Labour Mobility Package maakt kwalificaties gemakkelijker overdraagbaar tussen lidstaten. Het European Affordable Housing Plan, de EU Anti-Poverty Strategy en de Child Guarantee bestrijden armoede en verbeteren toegang tot betaalbare woningen, terwijl jongerenparticipatie en intergenerationele solidariteit worden versterkt via Youth Policy Dialogues en de Intergenerational Fairness Strategy.
- Voedselzekerheid, water en natuur
De EU ondersteunt boeren en duurzame voedselketens met de Livestock Strategy, Visie 2040 voor visserij en aquacultuur en de Ocean Act, terwijl de Water Resilience Strategy investeert in efficiënte waterhuishouding en klimaatbestendigheid. Met de campagne Buy European Food wordt de positie van Europese producenten versterkt en wordt transparantie in de voedselketen verbeterd.
- Democratie en rechtsstaat
De Commissie beschermt democratische instituties tegen extremisme en desinformatie met het Media Resilience Programme, bevordert eerlijke digitale praktijken via de Digital Fairness Act en bestrijdt corruptie met een nieuwe Anti-Corruptiestrategie. Tegelijkertijd versterken nieuwe strategieën de gendergelijkheid en rechten van personen met een handicap, om inclusie en gelijke participatie te bevorderen.
- Europa in de wereld
Europa wil haar rol op het wereldtoneel versterken. Handelsovereenkomsten en strategische partnerschappen, onder meer met de VS, India, Maleisië en de Filipijnen, moeten kansen voor Europese bedrijven en economische veiligheid bevorderen. De EU blijft Oekraïne steunen door financiële en militaire hulp te bieden, terwijl sancties tegen Rusland worden gehandhaafd en uitgebreid. Daarnaast werkt de EU aan een effectiever humanitair hulpsysteem en paraatheid bij gezondheidscrises via het Global Health Resilience Initiative.
Vereenvoudiging en vooruit
Het werkprogramma van 2026 bouwt voort op de inspanningen om regelgeving te vereenvoudigen. Meer dan de helft van de initiatieven is gericht op het lichter, duidelijker en gemakkelijker toepasbaar maken van EU-wetgeving, wat naar schatting jaarlijks meer dan 8,6 miljard euro bespaart voor bedrijven en burgers. Nieuwe vereenvoudigingsinitiatieven en omnibuspakketten richten zich op belangrijke sectoren zoals milieu, belastingen, voedselveiligheid, medische hulpmiddelen en energieproducten.
De Commissie benadrukt dat ambitieus beleid alleen haalbaar is met een sterk en modern EU-budget, waarbij het voorgestelde Meerjarig Financieel Kader (MFK) 2028–2034 van 2 biljoen euro de concurrentiekracht, decarbonisatie, veiligheid en cohesie moet ondersteunen, terwijl nieuwe nationale en regionale partnerschapsplannen de samenwerking en veerkracht in Europa verder versterken.
Bronnen:
Commission unveils 2026 work programme – Persbericht Europese Commissie
2026 Commission work programme and annexes – Publicatie Europese Commissie
Door:
Leah Corsmit, Huis van de Nederlandse Provincies.
