Europese Commissie presenteert Data Unie Strategie
Op 19 november presenteerde de Europese Commissie de Data Unie Strategie: de opvolger van de Europese datastrategie uit 2020. Met deze nieuwe koers wil de Commissie drie grote uitdagingen aanpakken – dataschaarste, wetgevende complexiteit en toenemende geopolitieke concurrentie – en zo de basis leggen voor een Europese data-economie die kunstmatige intelligentie en innovatie versnelt.
De strategie draait om drie pijlers: meer kwalitatieve data, eenvoudigere regelgeving en betere bescherming van Europese datasoevereiniteit.
Pijler I – Meer kwaliteitsdata voor AI en innovatie
De Commissie benadrukt dat de concurrentiekracht van de EU staat of valt met toegang tot hoogwaardige data en de infrastructuur om die data te ontsluiten. De Europese dataspaces – sectorale digitale omgevingen waarin publieke en private partijen data veilig kunnen uitwisselen – zijn daarbij een cruciaal fundament.
De komende jaren wil de EU deze dataruimtes verder opschalen, standaardiseren en koppelen aan Data Labs en AI-fabrieken. Deze Data Labs richten zich onder meer op anonimisering, het genereren van synthetische data, data-curatie en juridische begeleiding. Ze moeten organisaties helpen om data veilig te delen, AI-training te faciliteren en innovatie in sleutelsectoren te versnellen.
Daarnaast komt er een sterke impuls voor:
- Investeringen in datacentra en clouddiensten, ondersteund door de nieuwe Cloud en AI Ontwikkelingsverordening (verwacht in Q1 2026).
- Uitbreiding van ‘high-value datasets’ uit de publieke sector onder de Open Data-richtlijn. In 2026 wil de Commissie datasets toevoegen op het gebied van juridische, administratieve en gerechtelijke informatie.
Pijler II – Vereenvoudiging van datawetgeving
De groei van digitalisering bracht de afgelopen jaren een veel wetgeving met zich mee. Om de naleving eenvoudiger te maken, introduceert de Commissie een Digitale Omnibus: een bundeling van bestaande wetgeving, waaronder de Data Governance Act en de Open Data Directive, in één samenhangend kader.
Daarnaast werkt de Commissie aan:
- Gerichte GDPR-aanpassingen en hervorming van cookie-regels, bedoeld om definities te verduidelijken, processen te vereenvoudigen en AI-training juridisch beter mogelijk te maken.
- Een ondersteuningspakket voor de Data Act, inclusief modelcontracten, standaardclausules en een helpdesk.
- De ontwikkeling van European Business Wallets: een digitaal, interoperabel platform waarmee bedrijven eenvoudig gegevens en certificaten kunnen delen en voldoen aan EU-regels.
Pijler III – Datasoevereiniteit en internationale dataflows
Europa wil haar positie in de mondiale data-economie versterken door veilige, eerlijke en controleerbare grensoverschrijdende datastromen te bevorderen. De Commissie zet in op:
- Actieve opname van data-afspraken in handelsverdragen. In Q2 2026 verschijnt een overzicht van alle relevante internationale dataovereenkomsten.
- Een anti-data-leakage toolbox (Q2 2026) en maatregelen tegen oneerlijke datalokalisatie-eisen (Q3 2026).
- Samenwerking tussen Europese dataspaces en die van betrouwbare partnerlanden.
- Een versterkte Europese rol in mondiale datagovernance.
Wat betekent dit voor de medeoverheden?
Europa wil haar positie in de mondiale data-economie versterken door veilige, eerlijke en controleerbare grensoverschrijdende datastromen te bevorderen. De Commissie zet in mplementatie in de provinciale praktijk. Enkele belangrijke raakvlakken:
1. Data Labs en AI Factories
Provincies kunnen een rol spelen in het faciliteren van regionale toegang tot deze infrastructuren. Voor innovatiehubs, samenwerking met het MKB en kennisinstellingen openen zich nieuwe mogelijkheden op het gebied van data-uitwisseling en AI-toepassingen.
2. Digitale Omnibus en GDPR-aanpassingen
De aangekondigde vereenvoudiging kan de administratieve lasten verlagen, maar zorgt mogelijk voor vertraging en onzekerheid in lopende implementatietrajecten. Provincies en gemeenten zijn vaak een knooppunt van data-uitwisseling tussen meerdere partijen, van mobiliteitsprojecten tot stikstof- en energieopgaven. Duidelijke Europese regels en meer standaardisatie kunnen de toegang tot actuele, kwalitatieve data aanzienlijk verbeteren.
3. Modelcontracten en ondersteuning
De beschikbaarheid van standaardcontracten en een EU-helpdesk kan provincies helpen bij aanbestedingen en samenwerkingen met marktpartijen, en de naleving van Europese wetgeving vereenvoudigen.
4. Internationale data-uitwisseling
Provincies die samenwerken met buitenlandse regio’s of grensoverschrijdende projecten uitvoeren, krijgen te maken met nieuwe Europese garanties voor eerlijke en veilige datadeling. Dit vergroot de zekerheid dat partners buiten de EU zich houden aan Europese normen voor privacy, veiligheid en interoperabiliteit.
Bronnen:
Data Union Strategy – Unlocking data for AI – Publicatie Europese Commissie
Door:
Leah Corsmit, Huis van de Nederlandse Provincies.
