De toekomst van de Europese industrie wordt klimaatneutraal, EU-lidstaten akkoord

Posted 11 december 2023

In Klimaat & Energie, Regionale Economie

De EU moet tegen 2030 minstens 40% van de strategische producten die belangrijk zijn voor het realiseren van een klimaatneutrale industrie, zoals zonnepanelen en windturbines, zelf produceren. De Europese lidstaten zijn akkoord met de nieuwe EU-wet klimaatneutrale industrie. Waar zetten zij op in?

Klimaatneutrale technologieën en CO2-opslag

De EU moeten tegen 2030 minstens 40% van de strategische technologieën voor een klimaatneutrale industrie terug in handen krijgen en de CO2-opslagcapaciteit met minstens 50 miljoen ton doen stijgen. Dit zijn de belangrijkste plannen uit de nieuwe, Europese wet klimaatneutrale industrie. De Europese Commissie presenteerde in maart 2023 de wet die een groene Europese industrie moet stimuleren en de Europese concurrentiepositie in de wereld moet versterken. De Europese lidstaten, in de Raad van de EU, zijn nu akkoord met deze wet en doen nog enkele aanpassingen.

Nu de Raad een onderhandelingspositie heeft ingenomen, kunnen de onderhandelingen met het Europees Parlement beginnen. Als de twee instellingen tot een officieel akkoord komen, wordt de wet van kracht.

Standpunt van de Raad

Een belangrijke aanvulling vanuit de lidstaten, is het toevoegen van kernenergie en duurzame, alternatieve brandstoffen aan de lijst van strategische, klimaatneutrale technologieën. Deze lijst omvat technologieën die van belang zijn voor de concurrentiepositie van de Europese industrie en die bijdragen aan een klimaatneutrale toekomst. In 2030 moet de productiecapaciteit op deze technologieën met minstens 40% zijn vergroot. De Commissie stelde aanvankelijk acht technologieën voor: zonne-energie; windenergie; batterijen en opslag; warmtepompen en geothermische energie; elektrolysers en brandstofcellen; biogas en biomethaan; CO2-opslag; en stroomnet technologieën.

De Raad voegt twee nieuwe technologieën aan de lijst toe. Daarbij willen de lidstaten dat deze lijst en de nieuwe regels die voor technologieën op deze lijst gelden, met regelmaat worden geëvalueerd. Dat kan op termijn betekenen dat de lijst nog uitbreidt.

De conclusies van de Raad omvatten verder dat CO2-transport en -infrastructuur onderdeel zijn van de mogelijkheden om de CO2-opslagcapaciteit te verhogen. Anderzijds zijn kleine olie- en gasproducenten uitgezonderd van hun individuele bijdrage aan de doelstelling van 50 miljoen ton.

Vergunningen en aanbesteden

Een ander onderdeel, is het versoepelen en vereenvoudigen van vergunningsverleningsprocedures voor projecten van strategisch belang voor een klimaatneutrale industrie. Zo moeten aanvragen voor projecten met technologieën op de lijst, sneller worden afgehandeld. Ook projecten die zich inzetten voor een klimaatneutrale industrie, maar niet op basis van een van de tien strategische technologieën, moeten sneller worden verwerkt. De Raad pleit voor gestroomlijnde en realistische procedures en wil dat er klimaatneutrale “acceleratie” zones komen, die lidstaten helpen bij het identificeren van synergiën tussen vergunningverleningsprocedures.

Daarnaast moeten aanbestedingsregels de klimaatneutrale technologieën stimuleren. Overheden moeten bij aanbestedingen rekening houden met de impact op duurzaamheid en veerkrachtigheid, ook als dit betekent dat de aanbieder niet de goedkoopste optie is, aldus de Raad.

Voor decentrale overheden, die vergunningen uitgeven en overheidsopdrachten aanbesteden, is dit van belang. Verder hebben dergelijke projecten ook invloed op de ruimtelijke ordening, een competentie van provincies.

Proeftuinen en vaardigheden

In het oorspronkelijke Commissievoorstel, was de mogelijkheid tot het opzetten van “proeftuinen” opgenomen: een raamwerk waarbinnen administratieve lasten en controle vanuit de toezichthouder op innovatie worden verminderd, om zo bedrijven de kans te geven te experimenteren met nieuwe technologieën. Volgens de Raad is de optie hiertoe voorbehouden aan de lidstaten, waar de Commissie pleitte voor een verplichting onder bepaalde omstandigheden. Daarnaast wil de Raad dat startups onder dezelfde gunstige voorwaarden als het mkb kunnen meedoen aan zulke proeftuinen.

Daarnaast steunt de Raad het initiatief om “Europese Klimaatneutrale Industrie Academies” op te richten, die vergelijkbaar moeten opereren als de “Europese Batterij Academie”. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van vaardigheden voor de industrie op belangrijke technologieën.

Europese Waterstofbank

In dezelfde week als het akkoord op de wet klimaatneutrale industrie, lanceerde de Commissie de eerste veiling binnen de nieuwe Europese Waterstofbank, een initiatief dat in het verlengde ligt van de nieuwe EU-wet klimaatneutrale industrie. Maar liefst 800 miljoen euro aan subsidies worden tot en met 8 februari 2024 geveild. De subsidie is voor producenten van hernieuwbare (groene) waterstof, bedoeld om het verschil te overbruggen tussen de productieprijs en de consumentenprijs. Per kilo groene waterstof, krijgen geselecteerde projecten een bijdrage vanuit de EU.

De prijs van niet-hernieuwbare waterstof, ook wel grijze waterstof genoemd, is momenteel nog steeds goedkoper. Door het verschil te overbruggen, wil de Commissie de groene transitie binnen de waterstofproductie aanmoedigen. Het aanmelden van projecten kan via het EU-financieringsportaal.

Context: GDIP

De huidige context van een groeiende vraag aan kritieke grondstoffen en toenemende geopolitieke instabiliteit, maken inspanningen rondom de strategische autonomie van de Europese industrie noodzakelijk. Het is van groot belang de aanvoer van strategische technologieën veilig te stellen.

De wet klimaatneutrale industrie is onderdeel van het Green Deal Industrial Plan (GDIP), gepresenteerd op 1 februari 2023, waar ook de voorgestelde wet voor kritieke grondstoffen en de herziening van de elektriciteitsmarkt onder vallen. Dit nieuwe Green Deal-plan voor de industrie dient enerzijds om de duurzame transitie te versnellen en wordt anderzijds gezien als reactie op de omvangrijke Amerikaanse en Chinese plannen om de eigen industrie en de productie van groene technologieën op te schalen.