Chipproductie, kunstmatige intelligentie, kwantumtechnologie en genetische modificatie kritiek voor veiligheid EU

Posted 9 oktober 2023

Vier technologiegebieden krijgen extra aandacht van de EU. Ze zijn door de Europese Commissie als “kritiek” bestempeld voor de economische veiligheid van de EU. De technologieën zijn van groot belang voor de Europese economie en dragen zeer gevoelige en onmiddellijke risico’s met zich mee.

Kritieke technologieën

Het gaat om vier technologiegebieden: geavanceerde halfgeleiders (chips), kunstmatige intelligentie (KI), kwantum en genetische modificatie. Deze technologieën kennen volgens de Europese Commissie “risico’s in verband met technologieveiligheid en het uitlekken van technologie” voor de EU. In andere woorden, technologieën rondom de chipindustrie, KI, kwantum en biotechnologieën zijn onmisbaar voor de economische veiligheid van de EU, maar kennen grote risico’s als ze worden misbruikt.

De Commissie beoordeelt technologiegebieden op drie criteria: de onmisbaarheid, het potentieel en de relevantie van de technologieën voor verschillende sectoren; de civiele en militaire toepassingen van de technologieën en de risico’s voor de veiligheid en vrede bij eventueel misbruik; en de risico’s voor de mensenrechten en fundamentele vrijheden bij eventueel misbruik van de technologieën. Bij chips, KI, kwantum en genetische modificatie doen zich aanzienlijke risico’s voor.

De Commissie wil samen met de lidstaten tegen eind dit jaar een collectieve risicobeoordeling voor deze vier gebieden uitvoeren. De commissie adviseert lidstaten om de particuliere sector en experts te raadplegen en vertrouwelijkheid van informatie goed te beschermen. Afhankelijk van de uitkomsten uit de collectieve risicobeoordeling en de dialoog met de lidstaten, komt de Commissie in het voorjaar van 2024 eventueel met nieuwe initiatieven.

Strategische autonomie

Al ruim een jaar staat strategische autonomie hoog op de agenda van de EU. De Commissie heeft in 2023 meerdere wetsvoorstellen gedaan om de strategische autonomie te verhogen en zo het Europese concurrentievermogen en de economische veiligheid in de EU te verbeteren.

Zo herzag de Commissie in juni 2023 de Europese begroting en introduceerde het “platform strategische technologieën voor Europa” (STEP). Projecten op het gebied van hernieuwbare energie, micro-elektronica, kritieke grondstoffen, KI en andere digitale technologieën komen met het STEP-voorstel eerder én makkelijker in aanmerking voor financiering onder bestaande EU-instrumenten, bijvoorbeeld in transitieregio’s zoals de provincies Flevoland, Friesland en Drenthe.

De Commissie publiceerde gelijktijdig een Europese strategie voor economische veiligheid, gekoppeld aan een aantal nieuwe acties. Zo wil de Commissie onder meer de interne markt versterken door te investeren in vaardigheden, onderzoek en innovatie. De selectie van de vier kritieke technologiegebieden vloeit ook voort uit deze strategie.

Regio’s

Voor decentrale overheden zijn de ontwikkelingen inzake strategische autonomie van belang voor de eigen, regionale economie. Zo presenteerde de Commissie in maart 2023 een nieuwe wet voor kritieke grondstoffen (CMRA), op zijn beurt weer van groot belang voor de ontwikkeling van kritieke technologieën. Naast vergunningverleningsprocedures, heeft de CRMA invloed op de Europese industrie, de uitwerking van andere voorstellen en op de mijnbouwmogelijkheden in regio’s.

Regio’s zelf zitten ook niet stil. In september 2023 werd de Europese alliantie voor halfgeleiderregio’s (ESRA) opgericht. De ESRA wil door middel van intensieve samenwerking de halfgeleiderindustrie een boost geven en daarmee economische ontwikkeling in regio’s, lidstaten en de EU als geheel stimuleren. De ESRA hoopt op deze manier bij te dragen aan de strategische autonomie en het concurrentievermogen van de EU.