Europese regeringsleiders bepleiten Europese deal voor het concurrentievermogen

Posted 29 april 2024

In Agrofood, Circulaire Economie, Digitalisering, Klimaat & Energie, Mobiliteit, Regionale Economie

De EU moet resoluut handelen om de eigen strategische soevereiniteit te versterken en daarvoor is een nieuwe EU-deal voor het concurrentievermogen nodig. Dat is de boodschap van de 27 Europese staats- en regeringsleiders aan de volgende Europese Commissie. Wat houdt deze deal in?

Deal voor concurrentievermogen

Als het aan de Europese staats- en regeringsleiders ligt, komt er een nieuwe Europese deal voor het concurrentievermogen. Deze deal moet de EU in staat stellen krachtiger te handelen op het wereldtoneel, de Europese welvaart en het leiderschap mondiaal te waarborgen en de eigen strategische autonomie te versterken. Dat zijn de conclusies van de Europese Raad – de EU-instelling waar de EU-leiders samenkomen om algemene beleidslijnen voor de EU uit te zetten – uit april 2024.

Zowel toegenomen geopolitieke spanningen, als stevigere concurrentie van andere wereldmachten zetten de Europese markt sinds een paar jaar onder druk. China en de VS investeren stevig in de eigen industrie, waardoor een gelijk speelveld op de wereldwijde markt ontbreekt. Ook is er zorg over Chinese infiltratie op de Europese markt en kiezen beide wereldmachten voor protectionisme. Verder is de EU afgelopen decennia afhankelijk geworden van deze grootmachten, met alle gevolgen van dien. Zo kwamen tijdens de COVID19-pandemie veel belangrijke toeleveringsketens stil te liggen.

Daarnaast kent de Europese markt uitdagingen die het concurrentievermogen – dat al onder druk staat – verder verzwakken. Denk aan een alsmaar vergrijzende bevolking, uitdagingen omtrent de ruimtelijke ordening en de gevolgen van klimaatverandering. In het licht van de nieuwe geopolitieke realiteit is het tijd voor de EU om te komen met een tegenreactie, aldus de lidstaten. De nieuwe deal moet onder meer aanbevelingen bevatten voor de interne markt, industrie, onderzoek en landbouw.

Essentiële aanjagers

In de Raadsconclusies stellen de EU-leiders dat er enkele essentiële aanjagers zijn van het concurrentievermogen, waar werk van moet worden gemaakt:

Eengemaakte markt – Het vrije verkeer op de Europese markt moet geen belemmeringen meer kennen. Grensoverschrijdende dienstverlening, zoals het verkeer van essentiële goederen als geneesmiddelen, moet worden verbeterd. De onderlinge vervoersverbindingen en de Europese mobiliteit moet worden versterkt. Kwaliteitsverschillen in levensmiddelen moeten worden aangepakt. In juni 2025 moet er een nieuwe strategie komen voor een gemoderniseerde, eengemaakte markt, met speciale aandacht voor het mkb en start-ups.

Kapitaalmarktunie – Werk maken van geïntegreerde Europese kapitaalmarkten. De financiële geletterdheid van burgers moet omhoog en administratieve lasten voor financiële markten moeten omlaag. Scale-ups moeten betere toegang krijgen tot financierings- en uitstapmogelijkheden en voorwaarden om te investeren in eigen vermogen moeten beter.

Industrie – Er moet doeltreffend EU-industriebeleid worden ontwikkeld. Dit beleid moet onder meer de industrie koolstofvrij maken met behoud van het concurrentievermogen; leiden tot de ontwikkeling van meer digitale en schone technologieën; de strategische toeleveringsketens diversifiëren; en de defensiebasis van Europa versterken.

Onderzoek en innovatie – Wetenschap bevordert een innovatievriendelijk klimaat, door innovatieve producten sneller op grote schaal op de markt te brengen. De investeringen in onderzoek en innovatie moeten daarom omhoog.

Energie – Om Europese energiesoevereiniteit en klimaatneutraliteit te realiseren, moet er een echte energie-unie komen. Hiervoor moeten alle nettonul- en koolstofarme oplossingen worden gebruikt. Verder vergt dit een grootschalige uitrol van en investeringen in elektriciteitsnetten en -opslag.

Digitalisering – De EU moet investeren in 5G en 6G. Grensoverschrijdende problemen voor de mobiele netwerksector moeten worden weggenomen. Vernieuwende technologieën, zoals AI, moeten verder worden ontwikkeld.

Sociaal beleid – De arbeidsmarkt moet sterker en toekomstbestendiger worden, door om- en bijscholing, een leven lang leren, het aanpakken van arbeids- en vaardighedentekorten en in te zetten op arbeidsparticipatie en gelijke kansen.

Handel – Een ambitieus en duurzaam EU-handelsbeleid, dat de belangen van de EU verdedigt, inzet op goede en betrouwbare toeleveringsketens en een gelijk speelveld waarborgt.

Regelgeving – Regels moeten rechtszekerheid bieden en voorspelbaar en coherent zijn. Rapportageverplichtingen moeten worden gestroomlijnd, rapportage moet met minstens 25% worden verminderd en vergunningsverleningsprocedures moeten makkelijker.

Landbouw – De voedselzekerheid en de strategische autonomie zijn afhankelijk van een sterke en duurzame landbouwsector en dus moet het beleid stabiel en voorspelbaar zijn. Administratieve lasten moeten omlaag, de positie van landbouwers in de voedselvoorzieningsketen moet verbeteren en er moeten meer tarieven worden opgelegd voor de invoer van Russische en Belarussische producten.

Verslag over de eengemaakte markt

De Europese Raad maakt in de conclusies ook een verwijzing naar het verslag “Much more than a market”, van Enrico Letta, dat rond dezelfde tijd uitkwam. Hierin doet Letta enkele aanbevelingen voor de Europese interne markt met het oog op de toekomst. Zo merkt hij op dat de sociale dialoog tussen werknemers en werkgevers is afgezwakt, terwijl dit een voorwaarde is voor sterke bedrijven en kwaliteitsbanen. Een sociale dialoog kan ook bijdragen aan oplossingen voor klimaatverandering en digitalisering, maar ook bij het bevorderen van eerlijke arbeidsomstandigheden.

Daarnaast wil Letta de democratische kloof tussen de burger en de EU dichten, mogelijk door een permanente burgerconferentie, vergelijkbaar met de burgerpanels voor de Conferentie over de Toekomst van Europa. Als burgers steevast samenwerken met de Europese instellingen, resulteert dit in een waardevol, breder en beter gefundeerd perspectief. De publieke opinie is van groot belang voor de hervorming van de interne markt. De EU-leiders willen dat het verslag navolging krijgt.

Strategische EU-agenda 2024-2027

In juni 2024 presenteren de Europese leiders een strategische EU-agenda voor de periode van 2024 tot en met 2027. Deze agenda dient als leidraad voor de nieuwe Europese Commissie, die na de Europese Parlementsverkiezingen van 6 – 9 juni 2024 zal worden gevormd en de komende vijf jaar het Europese beleid voorstelt.

De deal voor het concurrentievermogen is een duidelijke tip van de sluier voor de toon die deze strategische agenda zal hebben. Waar deze zich in 2019 richtte op de groene en digitale transitie, zal de strategische EU-agenda zich deze keer voor het grootste deel richten op het versterken en beschermen van de economie. Het andere deel beslaat voornamelijk de eventuele EU-uitbreiding.

Om het gesprek richting de nieuwe Europese Commissieperiode en de daaraan voorafgaande strategische EU-agenda te faciliteren, heeft het Huis van de Nederlandse Provincies een gezamenlijke lobbybrochure op 11 maart 2024 gepresenteerd, genaamd “Op weg naar de toekomst!”

Context

De discussie over de strategische autonomie en het concurrentievermogen van de EU loopt al langer. Al eerder in 2023 heeft de Commissie gesteld dat de gemiddelde productiviteitsgroei in de EU zwakker is dan in andere grote economieën, zoals China en de VS. Tevens signaleerde de Commissie dat de EU achterloopt op het gebied van innovatie en de laatste technologische ontwikkelingen.

Als gevolg hiervan, is er onder EU-lidstaten een uitgesproken wens om sterker én onafhankelijker te worden. De Commissie presenteerde in 2023 daarom een plan om Europa te (her)industrialiseren op een klimaatneutrale manier, de huidige EU-begroting werd aangepast om meer te investeren in de economische veiligheid en de strategisch autonomie en er werden negen pijlers gepresenteerd om het concurrentievermogen van de EU te beschermen. De voorgestelde deal moet deze losse initiatieven samenbrengen tot een geïntegreerde en alomvattende aanpak.