Nieuw EU-actieplan moet tekort aan arbeidskrachten en vaardigheden oplossen

Posted 25 maart 2024

Transities in de energievoorziening, de digitalisering en de innovatie: het zijn voorwaarden om toekomstige EU-uitdagingen het hoofd te bieden. Echter, het tekort aan arbeidskrachten met de juiste vaardigheden staat dit in de weg. Daarom komt de Europese Commissie met een actieplan.

EU-actieplan arbeidstekorten

De tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden nemen al bijna tien jaar toe in de EU, waardoor grote transities onder druk komen te staan. Er zijn grote arbeidstekorten in de bouwsector, de gezondheidszorg, de technologiesector (ICT), de technieksector en andere, belangrijke sectoren die cruciaal zijn om uitdagingen zoals klimaatverandering, het woningtekort en een vergrijzende bevolking het hoofd te bieden. Op de lange termijn zet dit het concurrentievermogen van de EU en de Europese economie onder druk. De Europese Commissie heeft daarom een EU-actieplan met tal van maatregelen gepresenteerd om de tekorten op de arbeidsmarkt aan te pakken.

Het actieplan rust op vijf pijlers. Binnen deze pijlers zijn acties beschreven die de Europese Commissie, de EU-lidstaten en de sociale partners willen nemen. De vijf pijlers zijn:

Activering van personen die ondervertegenwoordigd zijn op de arbeidsmarkt;
Ondersteuning van de ontwikkeling van vaardigheden, opleiding en onderwijs;
Verbetering van de arbeidsomstandigheden in bepaalde sectoren;
Verbetering van eerlijke mobiliteit binnen de EU voor werknemers en lerenden;
Aantrekking van talent van buiten de EU.

Acties

Voor decentrale overheden staan enkele interessante acties opgenomen in het actieplan. Vooral om- en bijscholing op het gebied van de digitale en groene transitie, kan de groeiende kloof tussen regio’s dichten. De regionale dimensie van eventuele vervolgacties naar aanleiding van het actieplan is daarom van grote waarde, zeker als het gaat om grensregio’s en afgelegen regio’s.

Zo heeft de Commissie het voornemen om nieuwe regionale vaardighedenpartnerschappen te bevorderen, in het kader van het Europees pact voor vaardigheden. De Commissie roept lidstaten op om de implementatie hiervan te stimuleren. De Commissie wil ook meer ondersteunende diensten verlenen aan leden van het pact voor vaardigheden – waaronder decentrale overheden.

Daarbij zegt de Commissie de lancering en impuls van Europese Skills Academies te willen ondersteunen, vooral op het gebied van nettonultechnologieën en cybervaardigheden. De Commissie vraagt lidstaten om de Skills Academies voor de klimaatneutrale industrie zo snel mogelijk uit te rollen en van voldoende financiering te voorzien.

Als andere actie belooft de Commissie medefinanciering van meer kenniscentra voor beroepsopleidingen: tenminste honderd nieuwe centra voor het jaar 2027. Dit moet de Europese en regionale ontwikkeling, innovatie en slimme specialisatiestrategieën ondersteunen. Ook wil de Commissie in 2025 een nieuwe verklaring voor beroepsonderwijs en -training opstellen.

Verder benoemt het actieplan de ongelijke verdeling van arbeidstekorten tussen (grens)regio’s. Als mensen makkelijker in een regio aan de andere kant van de grens kunnen werken, kan arbeid worden verspreid op basis van regionale behoeften. Echter, obstakels zorgen ervoor dat dit niet altijd een aantrekkelijke optie is. Vaardigheden en diploma’s worden niet altijd erkend. De Commissie wil daarom verkennen of het mogelijk is het huidige EU-systeem voor erkenning van kwalificaties en vaardigheden te herzien en aan te passen naar de huidige context. De Commissie vraagt lidstaten en sociale partners om automatische, wederzijdse erkenning van diploma’s makkelijker te maken.

Regionale dimensie

Meer dan driekwart van de Europese bedrijven kampt met arbeidstekorten. Zowel bedrijven als regio’s en steden merken het effect hiervan. Werkgevers, groot en klein, worden geconfronteerd met een grote arbeidstekorten, waardoor de productie of dienstverlening soms niet kan worden opgeschaald. Plattelandsregio’s hebben op hun beurt moeite met het aantrekken en behouden van een goedgeschoolde beroepsbevolking, waardoor bedrijven hier minder makkelijk settelen.

Regionale en lokale stakeholders weten het beste welke vaardigheden er nodig zijn in regionale en industriële ecosystemen en wat er moet gebeuren om de relevante stakeholders samen te brengen voor gezamenlijke actie. Regio’s spelen daarmee een belangrijke rol in het tegengaan van de tekorten. Daarom stelde de Commissie al in januari 2023 het initiatief “Harnessing Talent in Europe’s Regions” voor. Het voorstel zet zich in voor regio’s die problemen hebben op het gebied van talentenontwikkeling en gevolgen van een “brain drain” ondervinden. Zo zien veel regio’s talentvolle jongeren verhuizen naar de stad om daar te gaan studeren, zonder terug te keren.

Context: pact voor vaardigheden

Het actieplan bouwt voor op het Europese pact voor vaardigheden. Dit pact helpt bedrijven en werknemers in heel Europa bij het ontwikkelen van vaardigheden, door te investeren in bij- en omscholingsprogramma’s en het bedrijfsleven, sociale partners, onderwijsaanbieders en overheden samen te brengen. De jaarlijkse enquête die het pact evalueert, toont aan dat al bijna drieënhalf miljoen mensen nieuwe vaardigheden hebben opgedaan in het kader van het pact, bijna 48.000 opleidingsprogramma’s zijn geüpdatet en er 310 miljoen euro is geïnvesteerd door de leden van het pact.

Nederlandse decentrale overheden nemen deel aan het pact. Enkele van hen zijn lid van een van de achttien grootschalige partnerschappen voor vaardigheden, die zich op een specifieke, strategische sector richten. Een voorbeeld is het vaardighedenpartnerschap voor de chemische industrie, waar de provincies Drenthe, Groningen, Limburg en Zuid-Holland bij zijn aangesloten. De chemische industrie is de een na grootste sector in Europa voor werkgelegenheid. Andere grootschalige partnerschappen richten zich onder meer op de voedings-, bouw- of gezondheidssector.